Nihan Kaya - İyi Aile Yoktur

Nihan Kaya’nın İyi Aile Yoktur kitabını herkese tavsiye ediyor, pek çok platformda paylaşıyorum; ama tabii ki çok iddialı görünen “İyi Aile Yoktur” sözü, kitabın kapağında aynı zamanda “ya da paradoks şu ki iyi aile, ‘İyi aile yoktur’ düsturuyla hareket edebilen ailedir” şeklinde bir açıklama yer almasına rağmen (hatta belki biraz da bu yüzden) insanlarda karmaşık duygular tetikleyebiliyor. Bu yüzden bu sözden kendimce anladıklarımı açıklamak istedim.

“İyi Aile Yoktur” çünkü bir kurum olarak aile, bireyin iyiliğiyle değil, statükonun sürdürülmesiyle ilgilenir. Bunu gizlemek için de “iyi” görünmeye ihtiyaç duyar. Sırf “iyi” görünmek için -yani sırf görüntü için- yapılan her şey gerçek iyiliğe engeldir; çünkü sevgi barındırmaz, karşı tarafı gerçekten düşünmez. “Ailemize yaraşır”, “ailemiz için”, “aile kutsaldır” gibi sözlere sıkıca sarılan kişiler aile bireylerini değil bir kurum olarak aileyi gözetmeye hizmet ederler.

İşte bu yüzden kitabın kapağında yer alan alt başlıkta “Ya da paradoks şu ki iyi aile, ‘İyi aile yoktur’ düsturuyla hareket edebilen ailedir.” denmiştir. İçinde bulunduğu kuruma değil, aile bireylerinin esenliğine hizmet etmek isteyen kişi bu düsturla yaşar. Bir otorite olarak Aile’ye değil, bir yuva olarak aileye sahip olduklarını hissedenlerin gündeminde aile olarak “iyi” olduklarını ispatlamak yoktur.

Bir kurum olarak Aile’de önemli insanlar ve önemsiz insanlar vardır, hiyerarşi vardır. Hiyerarşinin olduğu yerde dayatma vardır, buyurma, dikte etme, katılık vardır ve o, muhafazakardır (aile dinci de olsa laik de, kendini nasıl etiketliyor olurlarsa olsun, bu böyledir).Kurumun önemli insanları olan Aile Reisi ve Yardımcısı (ya da yardımcıları) kuralları kendine göre koyar, uygular, eğitim verir, ceza keser, ödül verir; önemsiz insanlar olan çocuklar da tüm bunlara tabi olur. Bazen başı önde mahçup yürüyen bir çocuğa bağıra çağıra vaaz veren bir yetişkin görürüz yolda. Herkesin içinde… İşte bu tam bir “iyi” Aile resmidir. Zira çocuğun iyiliği içindir bu gayet olağan karşılanan merhametsizlik.

Bir yuva olarak ailede ise sadece aile üyeleri vardır. Bunlardan deneyimce ileride olan yetişkinler, küçükleri korur, kollar, onlara rehberlik eder ve onların hem duygusal hem de psikolojik ihtiyaçlarını karşılar. Kurallar esnektir. Burada herkes eşit derecede önemlidir; fakat yetişkinlerin çocuklar belli bir yaşa gelene kadar çocukların hizmetinde olması gerekmektedir (Bir kurum olarak Aile’yi savunanlar buradaki “hizmet” sözünden rahatsız olacaklardır; halbuki aynı kişiler “Çocuk ailenin hizmetinde olmalıdır” desem pek de itiraz etmeyeceklerdir). Bu (yetişkinlerin, çocuğun hizmetinde olması), çocukların gelişimi için hayatidir.

Bir kurum olarak Aile compartmentalization ve triangulation virüsleriyle enfektedir. Bölümlere ayırmak, farklı bölümleri birbirinin içine sokmamak (compartmentalization) önemlidir burada. Örneğin çocuk büyüklerin işine karıştırılmaz, herkesin davranış kalıpları (ve diğer birçok şeyi) belirlidir ve bireyin grup içindeki statüsünü belli edecek şekilde birbirinden ayrılır. Genel olarak ayrılık esastır. Birlik, kabul, dahil etme yerine dışlama ve ötekileştirme görülür.

Bölümlere ayırmanın (compartmentalization) bir yan ürünü olan ve iki kişinin diğeri karşısında birlik kurması anlamına gelen triangulation da bu ailelerde yaygındır. Yetişkinler çocuk(lar) karşısında; bir yetişkin ve bir çocuk diğer yetişkin(ler) karşısında veya bir yetişkin ve bir (ya da daha fazla) çocuk diğer çocuk(lar) karşısında birlik olabilir. Bu tip ailelerde gerçek birlik olmadığından buradaki yetişkinler yakınlığı ancak bir başkasına cephe alarak deneyimlerler (daha doğrusu deneyimlemeye biraz olsun yaklaşırlar).